Rimska tradicionalna kuhinja IV - V vek n.e.
Originalni tekst:
Per olei libras singulas dena lilia curabis infundere et vas vitreum quadraginta diebus locare sub diuo.
Na svaku libru (327,45g) ulja dodati deset cvetova ljiljana, sipati u staklenu posudu i čuvati čedrdeset dana na otvorenom.
Ovo se pravi u maju mesecu.
Palladius Rutilius Taurus Aemilianus
Opus agriculturae
Ljiljan (lat. Lilium), poznatiji i kao krin je rod skrivenosemenica iz porodice ljiljana (Liliaceae), trajnica sa lukovicom i nadzemnom stabljikom. Poreklo vodi iz Azije, Evropei Severne Amerike. Postoji oko 90 vrsta. Ime mu je modificirano iz grčkog naziva "leirion" i rimskog naziva "lilium". Balkan je u Evropi najbogatiji raznovrsnim samoniklim ljiljanima sa 12 divljih oblika, pa tu raste čak 7 posebnih vrsta, od kojih su njih 4 naši endemi . Familija ljiljana ili lukova (Liliaceae) je velika grupa monokotiledonih skrivenosemenica koja obuhvata oko 2800 vrsta grupisanih u oko 170 rodova. Predstavnici ove familije su široko rasprostranjeni po celoj Zemljinoj površini, a naročito su brojni u suptropskim i tropskim oblastima. Vrste rastu na različitim staništima, u šumama, na livadama i pašnjacima, a retko se javljaju kao korovi. Veliki broj vrsta se gaji kao ukrasne biljke zbog izuzetno dekorativnih svojstava njihovih cvetova. Takođe, veliki broj vrsta predstavljaju značajne povrtarske kulture, a najpoznatije su lukovi i špargla. Od vrsta koje rastu u našoj flori najpoznatije su: lukovi (Allium), krinovi (Lilium), presličice (Muskari), kao i niksica, đurđevak, špargla i drugi. To je jedini cvet na svetu koji u sebi objedinjuje vladarsko, dostojanstveno držanje, strastveni, gotovo opojni miris, a ipak uspeva da zadrži i svoju urođenu nežnost i nevinost. Baš zbog ovakvih svojih karakteristika, ljiljani su oduvek važili za simbol milosrđa i bezuslovne ljubavi. Pored lepote kojom zrači gotovo svaki predstavnik ove vrste, u direktnoj su vezi i sa nadom, verom, plodnošću i rađanjem. Zato i ne čudi što se upravo za ljiljan često koristi i naziv "rajski cvet".
Prema predanjiu o raju i Adamu i Evi, kada je Eva napustila Edenski vrt (izbačena iz raja) prolila je iskrene suze kajanja, iz tih pokajničkih suza nikli su ljiljani. Prema Bibliji, uskrsni ljiljan je rastao u Getsemanskom vrtu u kojem je Juda izdao Isusa. Beli ljiljani, su prema legendi, niknuli na mestu gde su Isusove suze i znoj kapali u poslednjim trenucima života. U staroj Grčkoj bio je posvećen boginji Heri, kraljici neba, ženi Zevsa, zaštitnici braka i potomstva. Želeći da njegov sin, Herkules postane besmrtan, kojeg je dobio sa najlepšom smrtnom ženom tog vremena – Alkmeneom, grčki bog Zevs ga je, dok je njegova žena Hera spavala stavio na njene grudi da ga podoji kako bi postao besmrtan. Kada je Herkules završio podoj, nekoliko kapi mleka se prosulo svemirom, a legenda kaže da je od njih nastao Mlečni put, a od preostalih kapi koje su pale na zemlju cvet beli ljiljan. U staroj Grčkoj i Rimu koristio se za vreme svadbenih svečanosti kao simbol nevinosti. Mlada ih je nosila na svadbenoj kruni zajedno sa klasjem pšenice - simbolom plodnosti. U Rimu je važio za cvet boginje Venere, koja je, kako legenda kaže, bila toliko opsednuta ljiljanima da im je čak zavidela na lepoti. Rimska legenda kaže da kada se Venera uzdigla iz morske pene videla je ljiljan nakon čega je postala puna ljubomore i zavisti na belinu i lepotu ovog cveta. Zbog toga je, kako u grčkoj, tako i u rimskoj mitologiji, ljiljan važio i za simbol požude odnosno seksualnosti. Kada je reč o Aziji situacija je nešto drugačija, pa je za budiste ljiljan oduvek predstavljao znak brige, milosti i saosećajnosti, ali i izobilja, plodnosti i bogatstva.
Ipak, ljiljan svoj najveći trag ostavio u hrišćanstvu, pa ne čudi što se metafore vezane za ovaj cvet javljaju se na više mesta kako u Starom tako i u Novom zavetu. Hrišćani širom sveta u ljiljanu (posebno onom bele boje, koji je i najpopularniji) vide bezgrešnost, čistotu, čednost, pa i sliku Device Marije. Smatra se da svaki deo ovog cveta nosi po neki atribut Isusove majke: lišće ljiljana reprezentuje njenu skromnost, stabljika je simbol njene vere i pobožnosti, dok su beli cvetovi znak njene nevinosti i bezgrešnog začeća. Simbol je lepote i vladarskog dostojanstva. Takođe, smatrao se i svetom biljkom koja pripada nebeskim vladarima i bogovima. Ljiljan nema prava lekovita svojstva iako se mislilo da poseduje lekovita svojstva. Postoji legenda da ima magična svojstva, a nastalo je i stotine recepata u elizabetanskom dobu za korištenje ljiljana u lečenju groznice, kao sredstvo za čišćenje rana, opekotina i čireva u obliku masti te olakšavanja simptoma artritisa i reume. Stari Španci verovali su da jedući latice ljiljana osiguravaju povratak nekoga ko je magijom bio pretvoren u životinju, u ljudski oblik.
Heraldički ljiljan (fr. Fleur-de-Lis) je heraldički simbol koji se svrstava među prirodne likove. Često se drži i marijanskim znakom, a u Francuskoj je od srednjega vijeka simbol kraljevske časti. Izvorno Fleur-de-Lis predstavlja helebardin šiljak, ili vršak vojničkoga oružja. Prva potvrđena upotreba nalazi se na pečatu princa Luja, budućega Luja VIII., 1211. godine. Reč je o jedinstvenom polju s uzorkom stiliziranog ljiljana. Upotrebljava se zlatan ljiljan na plavom štitu. Takav je grb ostao u upotrebi do 1376. godine, kad je kralj Karlo V. smanjio broj ljiljana na tri, što je simbolizovalo Sveto Trojstvo. Luj VIII. pripadao je francuskoj kraljevskoj dinastiji Capet, a njegov sin Karlo I. Anžuvinac osnovao je dinastiju Anžuvinaca, čiji su članovi nosili naslov kraljeva Sicilije, Napulja, Ugarske i Hrvatske, Poljske, Albanije careva Carigrada, despota Epira, knezova Ahaje, te grofova od Anjoua i od Provanse. Karlo I. Anžuvinac postao je 1246. grof pokrajine Anjou u zapadnoj Francuskoj, odredbom njegovog starijeg brata, kralja Luj IX., kralj Francuske. Potom mu je papa dodelio krunu Kraljevstva Napulja i Sicilije, nakon što su tim područjem vladali Hohenštaufovci. Karlo je 1282. izbačen iz Sicilije, ipak njegovi naslednici su do 1435. vladali Napuljem.
U srpske zemlje ljiljan dolazi preko Vizantije, a njegov uticaj se širio preko Huma dalje u Srbiju. U srednjovjekovnoj Srbiji motiv ljiljana srećemo na kraljevskim regalijama, manastirskim freskama, novcu. Ljiljani u Bosnu dospjevaju krunisanjem Trvtka za kralja, preko krune Stefana Prvovenčanog, u manastiru Mileševa 1377. godine. Do tada na grbu Kotromanića nije bilo ljiljana, već se prvobitni grb sastojao od trake u heraldičkom polju. Godine 1888. dva zlatna ljiljana su uneta na grb Kraljevine Srbije kao simbol njenog kontinuiteta sa dinastijom Kotromanića. Ljiljani nisu bili na grbu Države SHS, Kraljevine Jugoslavije, ni SFRJ, ali su se ponovo pojavili na grbu i zastavi nezavisne Srbije 2006.
Kod Srba je motiv ljiljana čvrsto vezan za Presvetu Bogorodicu, pa se često naziva i Bogorodičin cvet. S druge strane, verujemo da su svima dobro poznate reči naše čuvene narodne pesme iz Prvog svetskog rata koja kaže: "tamo daleko, gde cveta beli krin, tamo su živote dali zajedno otac i sin…". Nezaobilazan su cvet na svakoj ceremoniji venčanja, pa se uzimaju i kao simbol braka, ali i partnerstva i svih onih veza koje odolevaju kako iskušenju, tako i vremenu.
Bele ljiljane poklanjamo onda kada želimo da naglasimo nečiju dobrotu i neiskvarenost, na ovaj način direktno dajemo do znanja da smatramo da je osoba iskrena, a da su naše namere časne i bez skrivenih motiva. Često se upravo zbog toga daruju porodiljama, i prenose našu želju da beba, baš kao i novopečena mama, bude lepa i zdrava. Crveni ljiljani su znak ljubavi i pažnje, dok su narandžasti znak sreće i radosti. Ružičasti se vezuju za bogatstvo, prosperitet, mladost i živahnost, dok se takozvani tigrasti ljiljan uzima kao znak ponosa. Najmanje popularna boja je žuta, za koju se veruje da (osim radosti) simboliše i neozbiljnost, bežanje od obaveza, pa čak i ljubomoru.
Pročitajte više >> << Vratite nazad
Нема коментара:
Постави коментар